Mohamed Hamdan Dagalo, oo ah ku xigeenka madaxa Golaha Milatariga Ku Meel Gaarka ah, ayaa sheegay in raadinta xiriirka lala yeesho Israel aysan la mid ahayn ‘caadiyeynta’ [Faylka: Mohamed Nureldin Abdallah / Reuters]
Madaxweyne ku xigeenka golaha madaxbanaan ee xukuma Suudaan, Maxamed Xamdan Dagalo, ayaa ku dhawaaqay in dalkiisu sii wadi doono dadaalkiisa ku aaddan dhismaha xiriirka uu la leeyahay Maamulka Israel ee Yuhuuda.
Dagalo, oo sidoo kale loo yaqaan Hemeti, oo la hadlayey telefishanka maxalliga ah ee Suudaan 24 habeenimadii Jimcaha, ayaa sheegay in sameynta cilaaqaad lala yeesho Israel ay ka dhabeyn doonto ballanqaadkii Mareykanka ee ahaa in Suudaan laga saarayo liiska waddamada maalgeliya argagixisada.
Sarkaalka reer Suudaan wuxuu sheegay in wadanka Waqooyiga Afrika uu taageersanyahay dadaalada hogaamiyaasha Falastiin ee ay ku dhisayaan dowlad iyaga u gaar ah, laakiin wuxuu carabka ku adkeeyay inuu sidoo kale raadinayo siyaabo loogu faa’iideeyo dalkiisa oo ay soo wajahday dhibaato dhaqaale.
Dagalo waa shaqsi muran badan dhaliyay oo ku raaxeysanaya taageerada Sacuudi Carabiya iyo Isutagga Imaaraatka Carabta, kan ugu dambeeyayna wuxuu xiriir caadi ah la yeeshay Israel bishii Ogosto.
Bishii la soo dhaafay, Imaaraadka oo ay wehliyaan Baxrayn waxa ay saxiixeen heshiisyo ay garwadeen ka tahay Mareykanka oo lagu hagaajinayo xiriirka ay la leeyihiin Israel.
Dagalo wuxuu madax ka ahaa ciidamada gurmadka degdegga ah oo lagu eedeeyay in uu si xoog ah u kala eryay mudaaharaadyadii dowladda looga soo horjeeday bishii Juun ee la soo dhaafay.
Golaha madax-bannaan ee Suudaan ayaa la wareegay talada dalka bishii Ogoosto ee sanadkii la soo dhaafay, bilo ka dib markii madaxweynihii hore Cumar al-Bashiir xukunka laga qaaday ka dib dibadbaxyo ballaaran oo looga soo horjeeday xaaladda dhaqaale ee xun ee dalka.
“Waxaan u baahanahay Israel,” ayuu yiri Dagalo. “Waa waddan horumaray Suudaanna waxay ka faa’iideysan doontaa awooddeeda horumarsan ee dhinaca farsamada iyo beeraha Israel.”
“Haddii aan jeclaanno iyo haddii kaleba, xiriirka aan la leenahay Israa’iil wuxuu ku xiran yahay in laga saaro Suudaan liiska Mareykanka ee maalgeliya argagixisada,” ayuu sii raaciyay, isaga oo intaa ku daray in raadinta xiriirka aysan la mid ahayn “caadiyeynta”.
Hadalka Dagalo ayaa imanaya todobaad kadib markii wasaare Abdalla Hamdok uu sheegay in sudan aysan dooneyn in ay kuxirto ka saaristeeda liiska “argagixisada” ee maraykanka iyo in xiriir caadi ah lala yeesho Israel.
Magacaabista Suudaan ee “kafaala-qaadayaasha argagixisada” waxay kasoo bilaabmaysaa taliyihii xukunka laga tuuray ee Al-Bashiir, waxayna ku adkaynaysaa dawladeeda cusub ee ku-meel-gaarka ah inay si dhakhso leh u hesho cafinta deynta iyo maalgelinta shisheeye.
Horraantii Jimcihii, Dagalo wuxuu bartiisa Tweeter-ka ku soo qoray inuu la kulmay ergayga Mareykanka ee Suudaan, Donald Booth, magaalada Juba, ee caasimadda Koonfurta Suudaan, uuna ka helay ballan qaad ah inuu Suudaan ka saarayo liiska waddamada maalgeliya argagixisada sida ugu dhaqsaha badan.
Bishii Oktoobar 6, 2017, maamulka madaxweynaha Mareykanka Donald Trump wuxuu ka qaaday cunaqabateyntii dhaqaale iyo xayiraaddii ganacsiga ee saarnayd Suudaan ilaa 1997.
Si kastaba ha noqotee, kama aysan saarin Suudaan liiska argagixisada ee ay ku jirtay tan iyo 1993 markii ay martigelisay hoggaamiyihii dhintay ee al-Qaacida, Osama bin Laden, oo markii dambe xaruntiisa u raray Afgaanistaan.
Xisbiyada siyaasadeed waxa ay ku boorinayaan Israaiil in ay caadi noqoto
Arbacadii la soo dhaafay, xoogag badan oo siyaasadeed oo reer Suudaan ah ayaa ugu yeeray mas’uuliyiinta in ay aqbalaan dalabkii Mareykanka ee ahaa in xiriir caadi ah lala yeesho Israel si loogu beddelo in dalka laga saaro liiska Mareykanka.
Shir jaraa’id oo ay si wada jir ah ugu qabteen magaalada caasimada ah ee Khartuum, Xisbiga Qaranka ee Umma, Dhaqdhaqaaqa Xoreynta Suudaan iyo Jabhadda Bariga waxa sy ugu baaqeen Abdel Fattah al-Burhan, gudoomiyaha Golaha Kumeelgaarka ah ee Suudaan in uu aqbalo dalabkii Mareykanka ee ahaa in la hagaajiyo xiriirka Suudaan iyo Israel.
“Hindisaha Mareykanka wuxuu ku kooban yahay doorashooyinka soo socda ee madaxtinimada Mareykanka mana ahan inaynaan seegin fursaddan taariikhiga ah,” ayuu yiri Mubarak al-Fadel, oo ah madaxa xisbiga Umma.
Wuxuu intaas ku daray: “Ka dib markii lagu dhawaaqo natiijooyinka doorashadii madaxtinimada Mareykanka, waxaan geli doonaa dhibaato weyn oo ka jirta Suudaan haddii aanan aqbalin dalabkii ka dhacay Emirates”.
“Suudaan lagama saari doono liiska argagixisada sanado badan haddii aynaan ka faa’iideysan fursadda jirta,” ayuu yiri al-Fadel.
