Tan iyo markii la ii doortay madaxweynaha Soomaaliya sanadkii 2012, waxaan la kulmay xaalado adag oo aan lafilin, oo ay ka mid yihiin 6 isku day dil oo ay fuliyeen kooxda argagixisada ah ee Alshabaab. Isku daygii ugu dambeeyay ayaa dhacay 18 Maarso 2025, anigoo ku sii jeedey garoonka diyaaradaha Muqdisho si aan ugu biiro ciidammada geesiyada ah ee dagaalka jooga.
- Advertisement -
Maalinkaas, markii aan ku socday wado aan ka gelayo garoonka, Alshabaab waxay isku dayeen inay carqaladeeyaan safarkeyga, iyagoo adeegsanaya walxaha qarxa oo ay waddada ku aasay. Si kastaba ha ahaatee, Mahad Alle, iyo feejignaanta ciidankeena ammaanka, qorshayaashooda ayaa ku fashilmay, sidii kuwa kalena u fashilmeen. Maxay tani ka dhigan tahay? Ma ahan oo kaliya in aan si shaqsi ahaaneed loo beegsan, laakiin waxay muujinaysaa in cadowga uu dareemayo in mashruuca qaran ee aan wado—argagixisada ka badbaadinta Soomaaliya—uu yahay mid cajiib ah oo khatar ku ah xasilloonida Geeska Afrika.
Alshabaab waxay garowsatay in ka hor istaagoodda aysan ahayn oo kaliya in Soomaaliya xoriyad la hesho; balse, waxay khatar ku tahay amniga iyo xasilloonida gobolka iyo dariskooda. Waxaan halkan ku arkay in toosinta danaha bulshooyinka nabad-doonka ah ay ka mid tahay gacan ka hadalka fekerka argagixiso. Tani ma ahan dagaal ay ku jiraan qoryo iyo baol, laakiin waa dagaal feker ah, kuwaas oo aan wajahno inaad horey isu baarayso.
Tan iyo markii aan xilka mar kale la wareegay sanadkii 2022, dadaalkaygu wuxuu diiradda saaray sidii aan ugaga adkaan lahaa kooxaha argagixisada ah sida Shabaab iyo Daacish. Fikradda ah “Hadaan wada dagaalno, waxaynu guuleysan doonnaa” ayaa ka aasaasaysay istaraatijiyadda aan qaadannay. Hagaag, waxay ila tahay in aan wadno laba dariiqo oo muhiim ah—feker iyo dhaqaaleba.
Dhanka fikirka, waxaan wada shaqeyn la yeelanay in kabadan 300 khubaro iyo ducaadda Soomaaliyeed, si aan u caddeyno in fikirka kooxahan uu yahay mid been ah. Islaamka ma aqbalo dhibaatooyin iyo khayaano. Kani waa waqtigii aan sheegayno. Dadka Soomaaliyeed ee nabadda jecel,aysan nasiib u yeelan inay wacyigooda ku keenaan, hadana way diidi doonaan xagjirnimada, wax walba oo ay ka mid yihiin kooxahan rabshadaha intiisa kale.
Dhinaca dhaqaalaha, waxaan qaadannay talaabooyin adag. Waxaan rubayleynay ilaha dhaqaale ee argagixisada, oo aan xirnay boqollaal xisaabaad bangi oo la tuhunsan yahay. Waxaa meahedho in aan ka hortagno dhaqaalaha ay u adeegsanayaan shacabka iyo ganacsiga. Qorshayaashaas, ciidammadayada qalabka sida ayaa ka gaareen shaqooyin waaweyn oo ay ku guuleysteen in deegaanno badan ay ka saareen argagixisada.
Haddii aan iska indhatirno dhibaatooyinka xun xun, horumarka aan ku tallaabsanay ayaa ah mid la taaban karo. Haatan, ciidan kaliya ma ahan mid la taaban karo; hogaaminta iyo horumarka bulshada waxay naga dhigayeen in aan dhisno Soomaaliya cusub. Waxaan ku soconaa dhinaca guuleysiga, inkastoo caqabado jira, doorteena waa mid adag.
Argagixisadu ma aha dhibaato Soomaaliya oo kaliya; waxay saameyn ku yeelatay nabadda gobolka oo dhan. Ma jiraan xad, mulkiyaha iyo dhulkan u dhexeeya, ka hor intaanan khatar ku noqon dariskeena. Muhiimadda amniga Geeska Afrika ayaa ka mid ah sababo muujinaya in la xoreeyo Soomaaliya, ma sii daayo dabeecadda, laakiin waxay dhistaa mustaqbalka labaad oo aan wadaagno amni iyo degenaansho. Waxaannu sameynay isbahaysiyo iyo kharashyo wadajir ah si aan dadka uga caawinno in ay ka adkaadaan dhibaatooyinkaan.
Iyada oo aan ka ambaqaadno khatarahan, waxaan ku biirnay walaalaheenna Boqortooyada Sacuudi Carabiya tan iyo maalintii koowaad. Waxaan ka mid nahay Isbahaysiga Islaamiga ah ee ka dhanka ah argagixisada. Maamulka Sacuudi Carabiya ayaa si wanaagsan u sameeyay hogaaminta diineed iyo dhaqaale, aniga oo la kaashanayna in Shacabka Yemen ay la kulmaan caddaalad.” Gaar ahaan, waxaa soo noqnoqda in dastuurka Caalamiga ah uu ihi noqdo mid aan mashquulin.
Hay’adaheenna sirdoonka ayaa dhawaan helay waxyaabo yaab leh: xiriir joogto ah oo u dhexeeya kooxda Xuutiyiinta Yemen iyo Daacish, inkastoo ay kala duwan yihiin siyaasad ahaan, markaas waxaa isu raamay wada shaqayn, taas oo na siisay awood aan ku ogaan karno khataraha ka imaanaya. Dib u soo nooleynaya waan qabsan karnaa, waxaanu ka mid nahay mid ka mid ah shaandarada argagixisada, kuwaas oo heshay hub iyo khibrad cusub halkaas oo aan qabanay.”
Sal pillar ah, aan eegno dhibaatooyinka dhulka iyo hirarka laabta e oo noogu sahlan labadaba. Ciidammadeennu waxay guullo ka soo hoyeen buuraleyda Calmiskaad iyo Golis. Taasi waxaa ka dhigan in aan marna iska yeeli karno dhinaca. Kuwaasi dooniya in ay murtida u dabeecsan tahay amniga gobolka. Ciidanka midowga Afrika ayaa fursad buuxda u leh ka mid ah wadamada oo dhaxal si fiican ah ku kujiro.
Ka mid ah hamigeena, waxaan qaadeyn doonaa talaabooyinka aan raacno dhaqan waxtar leh oo aan u gacan haatinayno golaha, si aan u raacno sida aan nabadgelyada ku heleyno. Waxaan si adag u aaminsan nahay amniga iyo degganaanshaha Soomaaliya. Markaas matali on amaan fabbuu na ka sirno ka inimaan kartaa geddiga u saafi jidhno si labada geesiyal ka dhacdo dhibaatoon kuu imaan maxham.
Ilaahey idankii, waxaan aaminsanahay in, anagoo kaashaneyna go’aanka shacabkeenna iyo taageerada saaxiibbadeen, aan horay u socon doonnaa, ilaa aan ka aragno Soomaaliya cusub oo ammaan ah oo saldhig u noqota nabadgelyada gobolka iyo caalamka.
Amni iyo nabadgelyo laga xaqiijiyo Soomaaliya waxay qeyb aan kala qeybsami karin ka tahay, xaqiijinta degganaanshaha heer gobol ee Badda Cas iyo Gacanka Cadmeed. Annagoo wadan dadaalladeenna aan joogsiga lahayn ee la dagaallanka argagixisada, waxaan u gacan haatineynaa saaxiibbadeenna, walaaleheenna gobolka iyo caalamkaba, si ay u taageeraan dadaalladaas. Anigoo aaminsan in amniga Badda Cas iyo Gacanka Cadmeed uu yahay mas’uuliyad wadareed, waana in ay iska kaashadaan dhammaan dalalka gobolku.
Xasan Sheekh Maxamuud (PhD)
Madaxweynaha Jamhuuriyadda Soomaaliya
Edited By Ali Musa
Axadle Times international – Monitoring.
