In ka badan 70% haweenka barakacayaasha ah iyo qaxootiga ku nool qaarada Afrika ayaa waxaa ku soo kordhay rabshadaha guriga ka dhaca ee ay kala kulmayaan raga inta lagu guda jiro safka faafa ee coronavirus, ayaa lagu ogaaday sahan la daabacay khamiistii.
In ka badan kala bar 850 haween ah oo laga wareystay 15 dal oo Afrikaan ah ayaa sidoo kale soo sheegay in ay sii kordhayaan rabshadaha galmada ku dhowaad saddexdiiba mid ayaa lagula kacay guurka qasabka ah iyaga oo aan qaangaarin, sida lagu sheegay bayaan ka soo baxay Guddiga Badbaadinta Caalamiga (IRC).
Xayiraadaha si loo xakameeyo faafitaanka COVID-19 ayaa sii kiciyay kororka rabshadaha ku saleysan jinsiga (GBV) ee adduunka oo dhan, iyadoo dhibbanayaasha lagu qasbay in ay waqti badan la qaataan kuwa xadgudbay iyaga oo laga hor istaagay in ay raadsadaan goobo kale oo ay amaan ku helayaan sida lagu sheegay qoraalka.
Dhibaatooyinka bulshada iyo dhaqaalaha ee ay weheliso xaddidaadaha adag ee dhaqdhaqaaqa ayaa sidoo kale haweenka iyo gabdhaha ka dhigay kuwo u nugul ka faa’iideysiga galmada, ayay leeyihiin hay’adaha samafalka ee xuquuqda haweenka.
Warbixinta ayaa lagu sheegay in ay gabdhaha qaarkood lagu qasbay xadgudubka halka kuwa kalana looga faa’iidaystay baahidooda.
Laakiin IRC ayaa sheegtay in maalgelinta lagu ilaalinayo malaayiinta qaxootiga iyo haweenka iyo gabdhaha barakacay – oo ka mid ah kuwa ugu nugul adduunka – ay tahay mid aan ku filneyn.
Daraasaddan oo ay maalgelinayso hay’adda Irish Aid, ayaa lagu waraystay haweenka dalal ay ka mid yihiin Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo, Cameroon, Chad, Nigeria, Sierra Leone, Ethiopia, Kenya, Somalia, South Sudan iyo Uganda.
Tani waxaa ka mid ah dhibaateynta iyo rabshadaha ay geystaan saraakiisha militariga iyo booliska, gaar ahaan marka la jabiyo bandowga, maadaama safafka dhaadheer iyo baahida sii kordheysa ay ku qasbeen haweenka iyo gabdhaha qaarkood in ay lugeeyaan masaafo dheer, ayay lagu sheegay warbixinta.
Shuruudaha kala fogeynta bulshada waxaa loola jeedaa inaysan adeegsan karin tallaabooyinka amniga ee soo jireenka ah sida in koox koox loogu socdo.
Xiritaanka iskuulka waxay saameyn xun ku yeelatay amaanka gabdhaha, taasoo horseeday kororka guurka caruurta, kufsashada iyo xadgudubka, ayay jawaab bixiyeyaashu sheegeen.
Xoghayaha Guud ee Qaramada Midoobay Antonio Guterres ayaa si isdaba joog ah ugu baaqay wadamada in ay wax ka qabtaan “kororka naxdinta leh ee rabshadaha ka dhanka ah haweenka iyo gabdhaha” inta lagu gudajiray cudurka faafa ee COVID-19.
IRC waxa ay sheegtay in deeq bixiyeyaasha caalamiga ah ay ku guuldareysteen in ay bixiyaan lacagaha lagu taageerayo kuwa halista ugu badan ku jira, sida haweenka iyo gabdhaha lagu qasbay in ay ka cararaan guryahooda sababo la xiriira khilaaf ama musiibo ka dhacda dalalka qaarkood.
Qaramada Midoobay waxa ay codsatay in ka badan 10 bilyan oo doolar si loo taageero bulshooyinka nugul ee adduunka oo dhan wax looga qabto burburka masiibada. Laakiin waxay kordhisay kaliya 30%, sida ku xusan Adeegooda Dabagalka Dhaqaalaha.
“Waqtigii cudurdaarku wuu dheeraaday, hadal haynteeduna waxay u baahan tahay in lala waafajiyo ficil macno leh iyo maalgelin ku filan,” ayuu Behnam ku yiri hadal uu soo saaray.
Reuters.com
